Mag een bestuursorgaan volstaan met het geven van een waarschuwing als een overtreding is begaan? Nee, het moet ‘handhavend optreden’ en dat houdt in: beboeten.
Een bestuursorgaan dat bevoegd is om handhavend op te treden, moet bij een overtreding van deze bevoegdheid gebruikmaken. Met handhaving is immers het algemeen gediend. Slechts onder bijzondere omstandigheden kan het bestuursorgaan hiervan afwijken, bijvoorbeeld als er concreet zicht op legalisatie bestaat.
Transportverordening
Toch vindt de Stichting Wakker Dier dat niet handhavend wordt opgetreden waar dit nodig is. De stichting ontdekte dat drie bedrijven bij het inladen van vrachtauto’s kippen vangen door deze bij de poten vast te pakken. Daarmee overtreden de vangbedrijven de Transportverordening en moet de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit handhavend optreden. Dat loopt via de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Deze gaf de vangbedrijven een waarschuwing. Daartegen ging de stichting in beroep bij de rechtbank Rotterdam.
Duidelijk voorschrift
In de Transportverordening staat dat het verboden is ‘dieren bij kop, oren, horens, poten, staart of vacht op te tillen of voort te trekken’. De rechtbank spreekt van een ‘duidelijk’ voorschrift en de NVWA mocht een boete opleggen. Een schriftelijke waarschuwing is niet ‘handhavend optreden’, vindt de stichting. De minister, verantwoordelijk voor de NVWA, vindt daarentegen het opleggen van een boete niet evenredig, want het verbod om dieren aan de poten te vangen was eigenlijk niet bedoeld voor pluimvee. Alleen, die uitzondering is abusievelijk niet opgenomen in de Transportverordening. Maar dat vindt de rechtbank niet aannemelijk.
Beginselplicht tot handhaving
De beginselplicht tot handhaving betekent: direct handhaven met een boete, en niet eerst waarschuwen. In deze zaak wijkt de minister af van het eigen beleid door niet te handhaven. De minister stelt eerst een advies over handhavend optreden te willen afwachten, maar dat is volgens de rechtbank geen ‘bijzondere omstandigheid’ die de weigering om tot handhaving over te gaan kan rechtvaardigen. En de minister heeft niet aannemelijk gemaakt dat handhavend optreden in deze zaken onevenredig zou zijn.
Last onder dwangsom
Opgeteld heeft de minister zijn besluit om alleen te waarschuwen en niet te beboeten onvoldoende gemotiveerd. Dat is in strijd met de Algemene wet bestuursrecht. De rechtbank draagt de minister op een nieuw besluit te nemen. Die heroverweging moet wel leiden tot een ‘doeltreffende, afschrikwekkende en evenredige handhaving’ van de regel om kippen niet bij de poten op te tillen. Het hoeft niet per se tot een boete te leiden, aldus de rechtbank. Een herstelsanctie zoals een last onder dwangsom kan er ook toe leiden dat een herhaling van eerdere overtredingen wordt voorkomen.